Regularne treningi i ograniczenia w diecie czasami nie skutkują uzyskaniem wymarzonej sylwetki. Jeżeli dodatkowo zauważamy chroniczne zmęczenie i przygnębienie, odczuwamy mocniej zimno i mamy chrypkę, to warto sprawdzić, czy problem nie tkwi aby w tarczycy.
Zaburzenia wydzielania hormonów
Tarczyca to mały narząd endokrynny zlokalizowany w przedniej części szyi. Odpowiedzialny jest za wydzielanie trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4) decydujących o prawidłowym metabolizmie w organizmie. Aktywność wydzielania tych hormonów regulowana jest poprzez działanie przysadki mózgowej i wydzielanie tyreotropiny – TSH oraz podwzgórza, w tym przypadku tyreoliberyny – TRH. Zarówno ich nadmierne pobudzenie, jak i spadek stężenia powodują istotne zmiany w organizmie. W niedoczynności tarczycy przyczyną może być jej zapalenie, zwane inaczej wolami limfocytarnymi lub Hashimoto. To autoimmunologiczne zapalenie tarczycy powoduje zmniejszenie lub zatrzymanie wydzielania hormonów T3 i T4. Stąd również oznaczenie stężenia tych markerów są pierwszym krokiem do diagnozy Hashimoto.
Objawy Hashimoto
Notowane są przypadki bezobjawowego przebiegu Hashimoto. Wtedy to nawet sam pacjent może nie być świadom choroby autoimmunologicznej. Częściej jednak bywa, że uporczywe objawy wynikają z niedoczynności tarczycy i zmuszają do wizyty u lekarza. Do prawidłowego zdiagnozowania limfocytowego zapalenia tarczycy niezbędne jest oznaczenia TSH, przeciwciał anty-TPO, USG tarczycy oraz w zaawansowanym stopniu jej biopsja. Zdarza się, że w pewnych okresach choroby występuje nadczynność tego narządu (Hashitoxicosis) objawiającym się np. jego anatomicznym powiększeniem, pojawieniem się guzków oraz nadmiernym wydzielaniem T3 i T4. W większości przypadków notuje się niedoczynność i to ona decyduje o pojawiających się objawach. Mogą temu towarzyszyć inne choroby, jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia, choroba Addisona i Biermera. Najbardziej charakterystycznymi objawami są: wzrost masy ciała, suchość skóry (przede wszystkim na łokciach i kolanach), odczuwania permanentnego zimna, nerwowość, apatia, depresja, problemy z koncentracją, szybsze męczenie się i kołatanie serca. Te ostatnie mogą również wskazywać na stan anemii, która często jest notowana przy długotrwałej niedoczynności tarczycy. Powodem tego stanu jest słabsze wchłanianie kwasu foliowego i żelaza w jelitach. To, co powinno zwrócić dodatkową uwagę biegaczy to zaparcia, zatrzymywanie wody, podwyższenie frakcji cholesterolu LDL, nadmierna potliwość oraz bradykardia. Słabsze dotlenienie, zmniejszenie kurczliwości serca i jego rytmu wpływa na poziom wydolności. W konsekwencji takiego stanu, osoby z niedoczynnością tarczycy wykazują osłabione wykorzystanie tkanki tłuszczowej jako substratu energetycznego i szybsze spalanie glikogenu mięśniowego i wątrobowego. To, co dla zdrowego zawodnika oznacza lekką przebieżkę, dla chorego może być już wysiłkiem okołoprogowym lub czysto beztlenowym. Wśród przyczyn występowania tych anomalii wymienia się obciążenie genetyczne, stres, zmiany wynikające z płci i wieku (szczególnie kobiety pomiędzy 45 a 60 rokiem życia) oraz styl życia identyfikowany poprzez aktywność fizyczną oraz spożywaną dietę.
Leczenie
Najczęściej przy Hashimoto wprowadzane jest leczenie objawów, a nie przyczyn. Stąd również przepisuje się leki immunosupresyjne (obniżające odporność i autoagresję) i sterydy, które wykazują działanie przeciwzapalne oraz w bardziej zaawansowanym stopniu choroby kuracje hormonalną pobudzającą wydzielanie T3 i T4. Zmianom powinien ulec również stylu życia. Podobnie jak w przypadku innych hormonów, znaczniejsze zaburzenia w organizmie zauważa się przy wysiłkach o wysokiej intensywności. Umiarkowane i o średnim czasie trwania wpływają prozdrowotnie. W tym przypadku warto znaleźć swój indywidualny złoty środek. Osobom początkującym wychodzi z pomocą Światowa Organizacja Zdrowia i Instytut Żywności i Żywienia zalecając od 30 do 45 minut lekkiego, codziennego wysiłku. Nie są za to wskazane interwały, udział w zawodach i ciężkie treningi oporowe, w tym trening siły maksymalnej, które mocno wycieńczają organizm. Intensywny wysiłek w połączeniu z niskokaloryczną dietą, która nie zabezpiecza dziennego zapotrzebowania organizmu może powodować niedoczynność tarczycy i Hashimoto. Wydzielany w nadmiarze hormon stresu- kortyzol, skutecznie blokuje w takim przypadku T4 do T3. Poza typowymi objawami chorobowymi u sportowców może pojawić się również przemęczenie lub przetrenowanie. Wysiłek fizyczny nie może jednak wpłynąć na pojawienie się tych zaburzeń, ale może je potęgować lub leczyć.
Dieta
W przypadku schorzeń autoimmunologicznych często stosowana jest dieta bezglutenowa. Nie ma jednak dowodów na skuteczność tej metody. Sama celiakia wymaga restrykcyjnej eliminacji glutenu z diety, który to w tym przypadku może powodować niedoczynność tarczycy. Równie nieskuteczne jest też unikanie innych substancji, jak np. laktozy, bez potwierdzonej nadwrażliwości. Sposób żywienia powinien być oparty za to na protokole autoimmunologicznym, czyli na takim sposobie odżywiania, który wyklucza dostarczenie ewentualnych, zdiagnozowanych alergenów i substancji nasilających odpowiedź autodestrukcyjną (w tym leki przeciwzapalne). Rozsądnym i polecanym jest stosowanie zrównoważonej, zbilansowanej diety opartej o zalecenia Instytutu Żywności i Żywienia w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej przypominającą dietę przeciwzapalną. Taka sposób żywienia opiera się na warzywach, owocach o niskim indeksie glikemicznym, rybach i owocach morza, mięsie i podrobach ze sprawdzonych źródeł, zdrowych tłuszczach, probiotykach polepszających mikroflorę jelit oraz suplementach: omega 3, witaminach rozpuszczane w tłuszczach oraz np. glutaminie. Dzienna podaż węglowodanów powinna wynosić od 3 do 10 gramów i jest szczególnie ważna przy żywieniu okołotreningowym.
Autor: Natalia Grzebisz
